ATAJA KASORO ZAKE, ASEMA HAINA UNAFUU KWA WANANCHI WA KAWAIDA
Neville Meena, Dodoma
WAZIRI
Kivuli wa Fedha na Uchumi, Zitto Kabwe jana aliwasilisha bungeni bajeti
mbadala ya Kambi ya Upinzani kwa mwaka wa fedha 2012/2013, huku
akibainisha kasoro lukuki katika bajeti ya Serikali ilioyowasilishwa
Alhamisi iliyopita.Bajeti ya Zitto ilitanguliwa na hotuba ya Msemaji
Mkuu wa Kambi ya Upinzani kuhusu Ofisi ya Rais – Mipango, Christina
Mughwai ambaye pia aliweka wazi kile alichokiita udhaifu wa Serikali
katika kuitekeleza mipango yake ya kiuchumi, hali ambayo inasababisha
umaskini kwa wananchi.
Hotuba zote mbili, ya Zitto na Lissu,
zilisema licha ya Serikali kutangaza kwamba bajeti ya 2011/12 ilikuwa ya
kupunguza makali ya maisha, hakukuwa na nafuu yoyote kwa wananchi kwani
maisha yameendelea kupanda.
Pamoja na kupendekeza njia kadhaa za
kupanua wigo wa mapato ya Serikali, wapinzani wametaka kufanywa kwa
ukaguzi wa deni la taifa, ili kubaini chanzo cha Serikali kukopa na
kuweka wazi jinsi fedha hizo zilivyotumika hadi kufikia Sh22 trilioni.
Zitto
ambaye pia ni Naibu Kiongozi wa Upinzani Bungeni katika hotuba yake
alisema mapato ya Serikali yanaweza kuongezwa kwa Sh2.885 trilioni,
hivyo kupunguza utegemezi wa mikopo ya kibiashara ambayo imekuwa
ikiligharimu taifa kiasi kikubwa cha fedha.
Vyanzo vya kodi na
kiasi cha fedha kwenye mabano alivyopendekeza ni marekebisho ya kodi za
misitu ikiwamo mkaa (Sh130.8 bilioni), Kupunguza misamaha ya kodi,
kuzuia ukwepaji kodi na udanganyifu wa biashara ya nje (Sh742.74
bilioni), Mauzo ya hisa za Serikali (Sh415.55 bilioni), Marekebisho ya
kodi Sekta ya Madini na asilimia 25 ya Mauzo ya Madini Nje (Sh578.36
bilioni) na Marekebisho ya Kodi na Usimamizi bora wa Mapato Kampuni za
Simu (Sh502.26 bilioni).
Mapendekezo mengine ni Marekebisho ya
Kodi ya Tozo ya Kuendeleza Stadi (Sh243.52 bilioni), mapato ya
wanyamapori (Sh61.64 bilioni), kuondoa msamaha wa ushuru wa mafuta kwa
kampuni za madini (Sh44.9 bilioni), Usimamizi wa mapato ya utalii
(Sh51.75 bilioni), Kuimarisha biashara Afrika Mashariki (Sh 114.15
bilioni).
Zitto alisema kama wapinzani wangekuwa madarakani
wangekusanya kiasi cha Sh15 bilioni sawa na ile ya Serikali, lakini
tofauti ni hatua ya kutenga asilimia 35 ya mapato ya ndani kwa ajili ya
utekelezaji wa miradi ya maendeleo na kupunguza utegemezi wa bajeti
kutoka asilimia 42.37 za Serikali hadi asilimia 21.3.
Deni la Taifa
Kuhusu
deni la Taifa, mbunge huyo wa Kigoma Kaskazini (Chadema), alisema
Serikali haipaswi kuendelea kukopa, kwani taarifa rasmi za kibenki na
ukaguzi wa hesabu zinaonyesha kwamba deni hilo linakua kwa kasi tofauti
na maelezo ya Serikali kwamba linahimilika.
“Taarifa ya Mdhibiti
na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali inaonyesha kuwa Deni la Taifa
linazidi kuongezeka kwa asilimia 38 kutoka Sh10.5 trilioni mwaka
2009/2010 hadi Sh14.4 trilioni 2010/2011. Kwa mujibu wa Waziri wa Fedha,
Deni la Taifa limefikia Sh20.3 trilioni mpaka ilipofika mwezi Machi
mwaka 2012,”alisema Zitto na kuongeza:
“Ukisoma taarifa ya Mwezi
wa Mei 2012 ya Benki Kuu ya Tanzania, Deni la Taifa sasa limefikia Sh22
trillion. Suala hapa sio ustahmilivu wa Deni kama inavyodai Serikali,
bali ni kwamba tunakopa kufanyia nini?”
Alisema hesabu za bajeti
ya Serikali ya 2012/13 inayopendekezwa zinaonyesha kwamba Serikali bado
ina mpango wa kukopa kwa ajili ya kugharamia matumizi ya kawaida ambayo
hayazalishi wala kutozwa kodi.
“Hatutaki mikopo kwa ajili ya
matumizi ya kawaida ya posho, kusafiri, magari n.k. Tuchukue mikopo
kuwekeza kwenye miradi itakayokuza uchumi na kuzalisha kodi zaidi,”
alisema.
Kuhusu mfumuko wa bei, Zitto alikosoa hatua
zinazopendekezwa na Serikali kukabiliana nao, kwamba ni zile
zilizoshindwa katika mwaka wa fedha unaoishia Juni 30, mwaka huu.
Alisema
hatua hizo ambazo ni kutoa vibali kwa wafanyabiashara vya kuagiza
mchele na sukari bila kutoza kodi, haziwezi kusaidia kwa kuwa hatua kama
hizo zilipochukuliwa awali zilisababisha bei ya bidhaa hizo kuongezeka.
“Baada
ya hatua hii bei ya sukari ilipanda kutoka Sh1,700 mpaka 2,800 kwenye
maeneo mengi nchini… Serikali inachukua hatua zile zile kwa tatizo lile
lile ikitegemea matokeo tofauti,” alisema Zitto.
Alirejea
pendekezo la mwaka jana kwa Serikali kutoa vivutio kwa wakulima wadogo
kuzalisha chakula kwa wingi akisema kuwa hatua hiyo pekee ndiyo
itapunguza mfumuko wa bei.
“Hakuna mbadala wa kudhibiti mfumuko
wa bei zaidi ya kuongeza uzalishaji wa chakula na kuwekeza kwa wananchi
wetu. Serikali inafikiria uzalishaji utaongezeka kwa kusaidia wakulima
wakubwa ambao watageuza wananchi wetu kuwa manamba na vibarua ndani ya
nchi yao,” alisema na kuongeza:
“Tuwekeze kwa watu wetu vijijini
ili waongeze uzalishaji na kwa kufanya hivyo mfumuko wa bei ya chakula
utakuwa historia. Hakuna mwarobaini wa kupanda kwa bei za vyakula
isipokuwa kilimo”.
Kampuni za Simu
Katika hatua nyingine,
kambi hiyo imepinga pendekezo la nyongeza ya asilimia mbili katika muda
wa maongezi ya simu kwa maelezo kwamba hatua hiyo itamkadamiza
mwananchi wa kawaida, kwa kuwa itaongeza gharama za simu.
“Hoja
ya wananchi hapa ni kwamba Kampuni za Simu za mkononi hazilipi kodi ya
kutosha na hasa Kodi ya Makampuni (corporate tax). Kampuni za simu
zinapaswa kulipa kodi ya mapato na sio kukandamiza wateja kwa ushuru wa
bidhaa, ilihali huduma zenyewe za simu hazina ubora,” alisema.
“Waziri
Mkuu alipokuwa anafunga Bunge la Bajeti mwaka 2011 alitangaza kampuni
ambazo ni walipa kodi wakubwa katika kipindi cha miaka mitano iliyopita.
Katika orodha hiyo kulikuwa na kampuni moja tu ya simu za mkononi,
AirTel.”
Katika hatua nyingine, aliitaka Serikali kutoa maelezo
bungeni kuhusu sababu za kutumia fedha zilizorejeshwa kutokaana na
ununuzi wa rada bila fedha hizo kupata idhini ya Bunge kwa mujibu wa
sheria.
Bajeti ya 2011/2012
Zitto alisema hatua za
Serikali kutumia Sh296 bilioni na dola za Marekani milioni 183 kwenye
Umeme, pia Sh27 bilioni kununua mahindi na kusambaza kwenye masoko,
hazikuleta nafuu yoyote katika uchumi wa nchi na maisha ya wananchi.
Hatua
nyingine ambazo alisema hazikusaidia ni pamoja na kupunguza kodi na
tozo kwenye mafuta ya dizeli na petroli, kuanza kutekeleza mpango wa
dharura wa umeme na kutoa fedha za kununua chakula kwa Wakala wa
Chakula.
“Licha ya hatua hizo kuchukuliwa, mfumuko wa bei
uliongezeka maradufu kutoka wastani wa asilimia 6.3 mwaka 2010/11 mpaka
wastani wa asilimia 17.8 mwaka 2011/12. Serikali imefeli katika lengo
lake la kupunguza makali ya maisha kwa wananchi,” alisema Zitto na
kuongeza:
“Sio tu kwamba Serikali imeshindwa kudhibiti upandaji
holela wa gharama za maisha bali pia hatua za Serikali zimeongeza kasi
ya kupanda kwa makali ya maisha”.
Mkanganyiko wa maelezo
Kwa
upande wake Christina Mughwai alibainisha kuwapo kwa mkanganyiko katika
hotuba ya Serikali ya hali ya uchumi na mipango ya maendeleo, jambo
ambalo alisema ni aibu kwa Serikali.
Alisema wakati Serikali
inasema kwamba ukuaji usioridhisha wa Pato la Taifa unatokana na ukame
ulioathiri Sekta ya Kilimo, kwa upande mwingine katika kitabu hicho
hicho inasema kwamba uzalishaji wa mazao ya chakula hususani ngano,
mihogo, maharage, ndizi na viazi uliongezeka ikilinganishwa na mwaka
2010 kutokana na hali nzuri ya hewa na mtawanyiko mzuri wa mvua kwa
ustawi wa mazao.
“Mkanganyiko huu ni dalili ya ukosefu wa
umakini katika kuandaa taarifa muhimu za Serikali na unaitia Serikali
hii aibu,” alisema mbunge huyo wa Viti Maalum (Chadema).
Alisema
kuongezeka kwa mfumuko wa bei hadi kufikia asilimia 19.2 Novemba mwaka
jana kulipunguza uwezo wa Serikali kununua bidhaa na huduma kwa
takribani asilimia 6.
“Hii ni sawa na Sh780 bilioni kuyeyuka katika Bajeti katika kipindi cha miezi minne tu ya utekelezaji wa wake,” alisema.
Alisema kasi ya ukuaji wa mfumuko wa bei ni dhahiri kwamba, sehemu kubwa ya bajeti hasa ya maendeleo ilishindwa kutekelezeka.
Msemaji
huyo alibainisha kuwa hali ni mbaya zaidi kwa wananchi kutokana na
mfumuko wa bei za vyakula ambao kwa mujibu wa Ofisi ya Taifa ya Takwimu
ulifikia asilimia 24.7 Novemba mwaka jana.
“Ukilinganisha na bei
za vyakula mwaka 2010, mwananchi amepoteza uwezo wa kununua chakula kwa
zaidi ya robo kati ya Novemba 2010 na Novemba 2011. Jumla ya vyakula
ambavyo mwananchi alinunua kwa Sh10,000 mwaka 2010, sasa atanunua
kiwango kile kile kwa Sh12,500,” alisema.
Kuhusu kushuka kwa
thamani ya shilingi ya Tanzania, alisema imeendelea kushuka
ukilinganisha na fedha za kigeni kutokana na kutokuwapo kwa mikakati
thabiti ya kuihimarisha.
“Kushuka kwa thamani ya shilingi licha
ya kupanda kwa mauzo yetu nje kwa sekta zote mbili tunazotegemea sana
(madini na utalii) kunaacha maswali mengi kuhusiana na chaguo letu
kuhusu Hifadhi ya Fedha za kigeni,” alisema Mughwai.
Wachumi nao waiponda
Katika
hatua nyingine, wachumi wa Chuo Kikuu cha Dar es Salaam (UDSM),
wameichambua bajeti ya Serikali wakisema imelenga kuwanufaisha viongozi
wa Serikali, huku ikiwaacha njia panda wananchi.
Licha ya kuichambua
bajeti hiyo, wasomi hao pia wameitaka Serikali kuweka tofauti za kisiasa
pembeni unapofikia wakati wa kuandaa bajeti, huku wakipendekeza kuwe na
mchakato maalum ambao utawashirikisha wataalam wa masuala ya uchumi na
maendeleo.
Wametolea mfano wa Mwenyekiti wa Chama cha Wananchi (CUF), Profesa Ibrahim Lipumba na Naibu Katibu Mkuu waChadema, Zitto Kabwe.
Pia,
wamesema kitendo cha Serikali kutegemea mapato kwa kuongeza kodi katika
vinywaji na sigara ni aibu kwa taifa, huku wakitaka kodi zaidi zitozwe
katika sekta za nishati na madini.
Wakizungumza jijini Dar es
Salaam jana katika mdahalo ulioandaliwa na Kigoda cha Mwalimu Nyerere
cha Maendeleo kwa Kushirikiana na Kitengo cha Uchumi (UDSM), wachumi hao
walisema bajeti ya mwaka huu ni mbaya, haina dira ya kumkomboa
mwananchi hasa kwa kuwa ni tegemezi kwa wahisani.
Prosesa
Humphrey Moshi alisema ili bajeti iweze kuwa na mwelekeo inatakiwa
kuandaliwa kutoka chini kwa kuangalia makadirio ya kila wilaya na mikoa.
Profesa Moshi alisema licha ya kuwepo kwa wataalam wa uchumi
nchini Serikali haiwatumii kwa kuwa tu wao ni wapinzani, hata kama wanao
uwezo wa kusaidia mambo mbalimbali kwa ajili ya taifa.
“Tuondoe
tofauti za u-Chadema na u-CUF pale taifa linapokumbwa na masuala ya
kijamii, kwani kama tutamtumia Profesa Lipumba au hata Zitto, wanaweza
kuishauri Serikali na kuandaa bajeti nzuri,” alisema.
Kwa upande
wake Dk Rose Shayo wa Taasisi ya Maendeleo ya chuo hicho, alisema ni
aibu kwa nchi kama Tanzania yenye kila aina ya utajiri kutegemea fedha
kutoka nje ili iweze kuwa na bajeti iliyoshiba.
Alisema kuwa ni miaka
50 imepita tangu Tanzania ipate uhuru, lakini bado Serikali inaendelea
kuwa na bajeti ambayo haiwasaidii watu wa hali ya chini, licha ya kuwa
nchi ina vyanzo vingi vya mapato.
Naye Mhadhiri Mwandamizi,
Dk Jehovaness Aikaeli wa kitengo cha uchumi alisema bajeti hiyo haina
dira na haitaweza kutatua matatizo katika sekta ya maendeleo kwa kuwa
fedha zilizotengwa ni kiduchu.
Naye Mkurugenzi wa Mtandao wa
Jinsia Tanzania (TGNP), Usu Mallya alisema kuwa Serikali imeshindwa
kutoa uchambuzi yakinifu katika suala zima la uchumi wanchi kwakutoweka
halihalisi ya uchumi wa watu wake.
Mjadala wapamba moto
Wakati
wa mjadala wa bajeti hiyo, Mbunge wa Singida Masahari, Tundu Lissu
(Chadema) na Mwigulu Nchemba (Iramba Magharibi- CCM), jana walichafua
hali ya hewa bungeni kutokana na maneno makali waliyotoa huku
wakionyesha wazi kila mmoja anatetea maslahi ya chama chake.
Wakati
Lissu alisema wabunge, Serikali na Chama Cha Mapinduzi (CCM) wanapaswa
kuona aibu kutokana na udanganyifu wanaowafanyia Watanzania kwa kupanga
mambo wanayojua hawatayatekeleza kupitia bajeti, akisema ni upuuzi,
Mwigulu alisema wapinzani ni wanafiki, waongo, wana mapepo na wanapaswa
kuombewa.
Wakati Lissu alielezwa kuwa ametumia maneno ya kuudhi, Nchemba alitakiwa kufuta maneno yake.
Wakati
hao wakitoa lawama hizo, Mbunge wa Mbinga Magharibi, Kapteni John
Komba aliwaita wapinzani vichaa ambao hawafai kuwepo bungeni bali
hospitali ya vichaa ya Mirembe, iliyopo Dodoma.
"Ni vizuri
mheshimiwa Mwenyekiti tukapimwa akili kabla ya kuingia humu (bungeni)
ili wa kwenda Mirembe waende na wakubaki humu wabaki," alidai Kapteni
Komba wakati akibeza hoja za wapinzani za kuikataa bajeti.
Komba alisema bajeti ya mwaka huu ambayo inapingwa, wabunge wa Kenya na Uganda wamekuwa wakiipongeza.
Akitumia
ripoti iliyotolewa na viongozi wa dini hivi karibuni, Lisu alielezea
jinsi serikali inavyoacha mianya ya ulipaji kodi, kusamehe kodi kwa
wachimba madini wakubwa wa nje, na gesi asilia kutotumiwa kwa manufaa ya
Watanzania.
Alisema hiyo ni aibu na upuuzi na kumfanya Waziri wa
Nchi, Ofisi ya Waziri Mkuu (Uratibu, Bunge), William Lukuvi kuja juu na
kusema ametoa lugha ya maudhi kinyume na taratibu za Bunge.
Lissu
alifuatiwa na Nchemba ambaye alisema wapinzani ni waongo, wana mapepo
na anashangaa kwamba Tanzania kuna watu wanawaunga mkono wakati
wanapaswa wawe wanatibiwa katika hospitali ya Mirembe.
Neno pepo
liliifanya Mwenyekiti wa Bunge, Sylvester Mabumba kumtaka alifute na
yeye akasema: "Nalifuta kwa humu ndani lakini naomba wakaombewe."
No comments:
Post a Comment