TAMKO LA WANAHARAKATI WA NGAZI YA
JAMII NA WASHIRIKI WA SEMINA ZA JINSIA NA MAENDELEO (GDSS) KUHUSU RASIMU YA
KATIBA YA JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA INAYOPENDEKEZWA NA BUNGE MAALUM LA KATIBA
Wanaharakati wa ngazi ya jamii na washiriki wa
Jukwaa la wazi la Semina za Jinsia na Maendeleo (Gender Development Seminar SeriesGDSS)
linaloratibiwa na TGNP Mtandao tunatoa tamko hili baada ya kufanya uchambuzi wa
kina wa Rasimu inayopendekezwa na kutolewa na Bunge maalum la Katiba tarehe
24/9/2014 mjini Dodoma. Tamko hili tunalitoa kwa kuhusianisha rasimu ya Katiba
inayopendekezwa na madai ya wanaharakati
wa Masuala ya Jinsia.
Wanaharakati masuala ya jinsia na haki za
binadamu waliainisha madai 12 ya kikatiba yanayowahusu Wanawake na makundi
mengine ya walio pembezoni. Madai hayo ni pamoja na Haki za wanawake
zibainishwe kwenye Katiba, Sheria Kandamizi zibatilishwe, Haki ya kufikia,
kutumia, kunufaika na kumiliki rasilimali ya nchi, Utu wa mwanamke ulindwe,
Utekelezaji wa mikataba ya kimataifa kuhusu haki za Wanawake, Haki sawa katika
nafasi za uongozi, Haki za wanawake wenye ulemavu, Haki ya uzazi salama, Haki
za watoto wa kike, Haki ya kufikia na kufaidi huduma za Msingi, Wajibu wa
wazazi katika matunzo ya watoto na Katiba iunde chombo maaalum kitakachosimamia
haki za wanawake katika maeneo yote ya kijamii, kisiasa, na kiuchumi.
Tunapongeza kamati ya uandishi wa katiba na
Bunge maalum la katiba kwa kuzingatia na kutambua umuhimu wa baadhi ya masuala
ya Jinsia yakiwemo haki za wanawake, haki za watoto hususan umri wa motto, haki
za wenye ulemavu, haki za wazee na kuyaingiza katika rasimu ya Katiba lakini
tumeshangazwa kuona suala la maji halijatambuliwa kama haki ya msingi ya
kikatiba wakati ambapo asilimia 65% ya watu wa mijini ndio wanapata maji safi
na salama huku asilimia 42% ya wakazi wa vijijini ndio wanaopata maji safi na
salama. Tunadai haki ya kupata maji safi na salama iwe ni haki ya kikatiba ili
kuweza kuwapunguzia wanawake mzigo wa kutembea umbali mrefu wa kutafuta maji.
Rasimu ya katiba imeipa uwezo bunge la jamhuri
ya muungano kumuwajibisha Rais pindi akishindwa kutekeleza majukumu yake na
akienda kinyume na sheria na taratibu za nchi. Lakini rasimu hii imewanyima
wananchi haki yao ya msingi ya
kumuwajibisha kiongozi (Mbunge/diwani) waliemchagua kwa kura zao halali pindi
anaposhindwa kutekeleza majukumu na ahadi alizozitoa wakati wa kampeni kwa
wananchi. Tunadai rasimu hii ya katiba iweke ukomo wa vipindi kwa wabunge kukaa
madarakani na iweke mfumo mzuri wa wananchi
kuwawajibisha viongozi wasiotimiza majukumu yao kama ilivyo kwa bunge
ilivyopewa dhamana na haki ya kumuwajibisha Rais anaposhindwa kutimiza wajibu
wake.
Tunapongeza bunge maalum la katiba kwa
kupunguza umri wa kugombea Urais kutoka miaka 45 ya zamani hadi miaka 40 kwa
sasa (Ibara 85) na kuweka utaratibu wa kuhoji matokeo ya urais katika mahakama
kuu. Hali hii itasaidia kutoa haki kwa
vijana na wanawake kushiriki katika kuwania nafasi za uongozi na pia itawezesha
wananchi wenye malalamiko dhidi ya
matokeo ya Urais kupata haki ya kukata rufaa na kupinga matokeo.
Rasimu hii ibara ya 79 na 80 imeendeleza kumlimbikizia Rais madaraka ya
kuteua viongozi na watendaji mbalimbali
wa serikali bila ya kufuata na kuzingatia ushauri atakaopewa na mtu au mamlaka yoyote. Hali hii bado inaendeleza mfumo mbaya wa
mgawanyo wa madaraka kikatiba na inaendeleza mfumo kandamizi katika utoaji wa
fursa za kiuongozi. Tunashauri rasimu hii ya Katiba iweke ukomo wa uteuzi kwa
rais ili kutoa fursa kwa mamlaka nyingine kufanya uteuzi wenye tija. Mfano
katiba ya Kenya imetoa fursa ya wananchi kuhoji uteuzi unaofanywa katika ngazi
mbali mbali.
Ibara ya 135 (b) imeeleza sifa ya mbunge awe
anajua kusoma na kuandika Kiswahili au kingereza. Sifa hii ya kuchaguliwa kuwa
mbunge inadidimiza maendeleo ya taifa kwani bunge linatakiwa kupitia na
kuchambua kwa kina mikataba mbali mbali ambayo kwa sehemu kubwa ipo kwenye
lugha ya kingereza. Je kigezo hiki cha
kujua kusoma na kuandika kwa mbunge kutaweza kumfanya aweze kuisimamia, kufanya
uchambuzi wa kina na kuiwajibisha serikali kikamilifu? Na je kwa kigezo na sifa
hizi za mbunge je itaondoa tatizo la nchi kuingia mikataba mibovu? Tunadai
rasimu hii ya katiba ibadilishe sifa ya kiwango cha elimu ya mbunge kuwa kidato
cha nne.
Tunapongeza bunge maalumu la Katiba kwa
kutambua haki ya upatikanaji wa huduma
bora ya afya kwa watu wote ikiwa ni pamoja na afya ya uzazi salama (Ibara ya 14
kifungu cha (2) (f) ), lakini rasimu hii bado haijaonesha ni namna gani makundi
ya walio pembezoni kama wanawake, wazee na walemavu wataweza kufikia huduma
bora za afya bila vikwazo kutoka kwa watoa huduma hizo. Kwa mfano rasimu hii
haijaonesha namna gani wanawake wajawazito, walemavu na wazee wataweza kupata
misamaha ya kuchangia gharama za
upatikanaji wa huduma za afya. Tunadai rasimu iweke mfumo mzuri wa
kuwasaidia makundi ya walio pembezoni kuweza kupata huduma bora za afya bila ya
kikwazo.
Ibara ya 111kifungu cha (1) (d) imetaja sifa ya
kuwa waziri au naibu waziri kuwa ni lazima awe ni mbunge wa Jamhuri ya Muungano
wa Tanzania. Kifungu hiki kinaendeleza mgongano wa madaraka kati mihili mikuu
miwili ya dola (Bunge na Serikali) kwa kumpa madaraka mbunge kuwa waziri au
naibu waziri. Tunadai mawaziri wasiwe miongoni mwa wabunge ili kuimarisha
utendaji na uwajibikaji wa mihimili yote mitatu kwa kila mhimili kujitegemea
Katika ibara 22 kifungu cha(2) (d) imeanisha
haki ya wanawake kupata, kumiliki, kutumia, kuendeleza na kusimamia ardhi kama
ilivyo kwa mwanaume lakini tumeshangaa kuona katika ibara ya 22(2) (b) rasimu
hii ikitoa fursa ya bila ya ukomo kwa wawekezaji kuweza kutumia ardhi kwa ajili
ya maendeleo ya kiuchumi na makaazi. Tunashauri kipengele hiki kiweke ukomo kwa
wawekezaji kutumia ardhi ili kuweza kuepusha migongano na migogoro ya kimaslahi
na ya kikatiba kati ya wananchi na wawekezaji katika suala zima la umiliki wa
ardhi.
Tunapongeza bunge maalum la katiba kwa kutambua
haki za wanawake na usawa wa kijinsia katika ushiriki na upatikanaji wa fursa
sawa za ajira, ushiriki katika ngazi za
maamuzi, kumiliki mali na kupata ujira sawa na mwanaume katika kazi zenye sifa
zinazofanana (Ibara ya 54 kifungu A hadi G). Lakini rasimu hii bado haijatamka
wazi uwiano wa asilimia 50 kwa 50 katika ngazi na nafasi mbali mbali za
maamuzi. Tunadai katiba itamke uwiano wa 50/50 katika nafasi na ngazi zote za
kisiasa, kiuchumi na kijamii.
Ibara ya 14 (2)(e) imeeleza katiba itaweka
utaratibu unaofaa kwa ajili ya kila mtu
kupata elimu, lakini ibara 49(1)
imeeleza haki ya kupata elimu ya msingi inayomtayarisha kikamilifu kuendelea na
elimu ya ngazi inayofuatia au kuweka msingi wa kuanza kujitegemea. Tunadai
rasimu ya katiba itambue haki ya kupata elimu kutoka elimu ya awali hadi kidato cha nne ili kuweza kuondoa matabaka
katika jamii na sio kuweka utaratibu tu wa upatikanaji wa elimu.
Ibara ya 257 kifungu cha (3) kimetoa uhuru kwa
Benki kuu ya Tanzania (BOT) kutekeleza majukumu yake bila ya kuingiliwa,
kudhibitiwa au kupewa maelekezo na mtu au mamlaka yoyote. Kifungu hiki
kinakinzana na dhana bora ya uwajibikaji na utawala bora na kinatoa mwanya wa
ubadhirifu na matumizi ya mabaya ya fedha za umma kwa kigezo cha watendaji wa
benki kuu kutowajibishwa kutokana na makosa yao kiutendaji pindi wanapokua
madarakani. Kifungu hiki kinachochea na kutoa fursa ya ulimbikizaji kiporaji wa
rasilimali na fedha za umma. Tunadai ibara hii irekebishwe.
Kutokana na hayo tulio yaeleza hapo juu tunadai
yafuatayo;
i.
Tunadai katiba itamke uwiano wa 50/50
katika nafasi na ngazi zote za maamuzi kati ya wanawake na wanaume kuanzia
ngazi za chini kabisa hadi taifa, katika ngazi za kisiasa, kiuchumi na kijamii
ii.
Tunadai haki ya kupata maji safi na salama
iwe ni haki ya kikatiba ili kuweza kuwapunguzia wanawake mzigo wa kutembea
umbali mrefu wa kutafuta maji.
iii.
Tunadai rasimu hii ya katiba ibadilishe
sifa ya kiwango cha elimu ya mbunge kuwa kidato cha nne.
iv.
Tunadai mawaziri wasiwe miongoni mwa
wabunge ili kuimarisha utendaji na uwajibikaji wa mihimili yote mitatu kwa kila
mhimili kujitegemea.
v.
Tunadai katiba iweke ukomo wa vipindi kwa
wabunge kukaa madakani na iweke mfumo mzuri wa kuwawajibisha viongozi
wasiotimiza majukumu yao kwa wananchi.
vi.
Tunadai rasimu iweke mfumo mzuri wa
kuwasaidia makundi ya walio pembezoni kuweza kupata huduma bora za afya bila ya
kikwazo.
vii.
Tunadai kipengele cha ukomo kwa wawekezaji
kutumia ardhi ili kuweza kuepusha migongano na migogoro ya ardhi kati ya
wananchi na wawekezaji katika suala zima la umiliki wa ardhi.
viii.
Tunadai katiba iunde chombo maaalum
kitakachosimamia haki za wanawake katika maeneo yote ya kijamii, kisiasa, na
kiuchumi
ix.
Tunadai rasimu ya katiba itambue haki ya
kupata elimu kutoka elimu ya awali hadi kidato
cha nne ili kuweza kuondoa matabaka katika jamii na sio kuweka utaratibu tu wa
upatikanaji wa elimu.
x.
Tunadai rasimu hii ya katiba ifute
kipengele cha Benki kuu ya Tanzania (BOT) kutowajibishwa na kudhibitiwa na mtu au mamlaka yoyote ya kiutendaji ili
kuimarisha mfumo wa uwajibikaji.
Tamko hili limesainiwa na Kaimu
Mkurugenzi Mtendaji wa TGNP Mtandao kwa niaba ya washiriki wa semina za Jinsia
na Maendeleo (GDSS) na wanaharakati wa
ngazi ya jamii leo tarehe 27/9/2014.
…
Lilian Liundi
Kaimu Mkurugenzi
Mtendaji- TGNP Mtandao
KNY Washiriki
wote wa semina za Jinsia na Maendeleo GDSS
Kamati ya uchambuzi wa
rasimu inayopendekezwa na wananchi
wanaoshiriki GDSS ni hawa wafuatao;
i.
Badi
Darusi Mwenyekiti
ii.
Esther
William Katibu
iii.
Hamadi
Masudi Mjumbe
iv.
Rehema
Mayuya Mjumbe
v.
Heriet
Kabende Mjumbe
vi.
Lena
Jackson Mjumbe
vii.
Selemani
Bishagazi Mjumbe
No comments:
Post a Comment